Λαυρέντιος των Μεδίκων, ο Μεγαλοπρεπής

(Lorenzo de’ Medici, «il Magnifico», Φλωρεντία 1449 – Καρέτζι 1492). Ιταλός ηγεμόνας και κυβερνήτης της Φλωρεντίας. Ήταν γιος του Πέτρου των Μεδίκων και της Λουκρητίας Τορναμπουόνι. Παρακολούθησε φιλολογικά μαθήματα κοντά σε εκλεκτούς ουμανιστές της εποχής του, όπως ο Τζεντίλε Μπέκι, ο Μαρσίλιο Φιτσίνο, ο Κριστόφορο Λαντίνο και ο Έλληνας φιλόλογος και αριστοτελιστής Ιωάννης Αργυρόπουλος. Η μαθητεία του κοντά τους του χάρισε μια εξαίρετη παιδεία και τον βοήθησε να διευρύνει το πνεύμα του. Έδειξε την πολιτική του επιτηδειότητα σε πολύ νεαρή ηλικία, όταν ακόμα ηγεμόνευε στη Φλωρεντία ο Πέτρος (του οποίου έσωσε τη ζωή κατά τη συνωμοσία των Πίτι, το 1466), με αποτέλεσμα να χαρακτηριστεί ως η «πυξίδα της πολιτικής ισορροπίας στην Ιταλία». Όταν ανέλαβε την εξουσία το 1469, επανέφερε τη Φλωρεντία στην παλιά της ισχύ, κατακτώντας την Πίζα (κλειδί για τη διέξοδο προς τη θάλασσα), ενισχύοντας την οικογενειακή τραπεζιτική επιχείρηση των Μεδίκων, υπερπηδώντας την ανασχετική εξουσία της Μπαλίας των Σαράντα και πραγματοποιώντας το πρώτο θετικό βήμα προς την κατάκτηση της ηγεμονίας. Στο εσωτερικό, ισχυροποίησε το Συμβούλιο των Εκατό, του οποίου έγινε ισόβιο μέλος. Το σύστημα της ισορροπίας των ιταλικών κρατών, το οποίο εμπνεύστηκε ο παππούς του Λ., Κόσιμο, είχε καθιερωθεί με την ειρήνη του Λόντι (1454) ως απαραίτητος όρος για την επιβίωση της Φλωρεντίας. Ωστόσο, χρειάστηκαν πολλοί και έντονοι αγώνες εκ μέρους του Λ. για να μπορέσει να αναχαιτίσει την ενίσχυση των άλλων ηγεμονιών της Ιταλίας. Μετά τον νικηφόρο πόλεμο της Βολτέρα (1472) τάχθηκε εναντίον της ρωμαϊκής κουρίας που κυβερνιόταν από τον Σίξτο Δ’, ο ανιψιός του οποίου, Ιερώνυμος Ριάριο, είχε βλέψεις στην Ίμολα. Η σύγκρουση με τον πάπα ήταν αναπόφευκτη (1473), καθώς ο τελευταίος είχε παραχωρήσει στους Πάτσι, τους εχθρούς των Μεδίκων, το μονοπώλιο των τραπεζικών καταθέσεων. Τέλος, συμμάχησε με το Μιλάνο και τη Βενετία εναντίον του πάπα και του Φερδινάνδου της Αραγονίας (1474). Αφού γλίτωσε από τη συνωμοσία των Πάτσι (1478), της οποίας έπεσε θύμα ο αδελφός του Ιουλιανός, ο Λ. κατέπνιξε την εξέγερση στο αίμα. Ο πάπας δεν έμεινε αδιάφορος στη σφαγή των Πάτσι, οπαδών και υποστηρικτών του: αφόρισε τον Λ. και επέβαλε απαγόρευση κατά της Φλωρεντίας. Ο λαός της Φλωρεντίας επαναστάτησε υπέρ των Μεδίκων και η καταστολή της εξέγερσης του επέτρεψε να εκτιμήσει πόσο αναγκαίος ήταν ο ηγεμονικός χαρακτήρας της διακυβέρνησης για το κράτος. Η στάση του Λ. δεν επηρεάστηκε από τον παπικό αφορισμό του 1478· αντίθετα, ενισχύθηκε περισσότερο η αφοσίωση του λαού της Φλωρεντίας προς το πρόσωπό του. Όταν η παπική υποστήριξη χάθηκε και η συμμαχία με τη Βενετία και το Μιλάνο εξασθένησε, ο Λ. φρόντισε να εξασφαλίσει αρχικά τη φιλία του βασιλιά της Γαλλίας και αργότερα (1480) του αραγονικού βασιλείου της Νάπολης. Η στροφή εκείνη αποτέλεσε αποφασιστική καμπή στην εξέλιξη της πολιτικής δύναμης των Μεδίκων και, καθώς γενικεύτηκε, κατέληξε στην αναπόφευκτη απαλλαγή του Λ. από τον παπικό αφορισμό. Τα εσωτερικά προβλήματα αντιμετωπίστηκαν επίσης συστηματικά: δημιουργήθηκε η αρχή των Εβδομήντα (ένα είδος ολιγαρχίας υπό την εξουσία του Λ.) και, παρά τις μεμονωμένες εκδηλώσεις δυσαρέσκειας (όπως η αποτυχημένη συνωμοσία του 1481, λόγω της κρίσιμης οικονομικής κατάστασης), η πλειοψηφία του λαού της Φλωρεντίας ακολουθούσε αφοσιωμένα τον Λ. Έτσι, κατέστη δυνατή η προσπάθεια για περαιτέρω ενίσχυση του κράτους του: προσεταιρίστηκε τα φιλικά κράτη της Λούκα, της Σιένα, της Περούτζια και της Μπολόνια· κατέλαβε την Πιετρασάντα (1484), τη Σαρτσάνα (1487) και το Πιανκαλντόνι (1488)· διατήρησε καλές σχέσεις με τη δυναστεία των Ριάριο του Φορλί, με την Αγία Έδρα και το βασίλειο της Νάπολης, αναλαμβάνοντας παράλληλα και μια σειρά επιχειρήσεων για τη διαφύλαξη της ιταλικής ισορροπίας. Τέλος, πέτυχε να εκλεγεί καρδινάλιος ο γιος του Ιωάννης σε ηλικία 13 ετών, γεγονός που αποτέλεσε το πρώτο βήμα για τη μελλοντική ανάρρησή του στον παπικό θρόνο με την ονομασία Λέων Γ’. Η απασχόληση με την πολιτική δεν απέσπασε τον Λ. ούτε από την πολιτιστική δραστηριότητά του ούτε από τη διαρκή προσήλωσή του στα ιδεώδη της ομορφιάς και της παιδείας. Ο Λ. έγινε μαικήνας των γραμμάτων και των τεχνών όχι μόνο γιατί αυτό αποτελούσε χαρακτηριστικό γνώρισμα των ηγεμόνων της εποχής του, αλλά διότι απέδιδε στη στάση του αυτή πολιτικό ενδιαφέρον, έναν τρόπο σωστής πολιτικής. Οι ουμανιστές Μαρσίλιο Φιτσίνο, Πίκο ντέλα Μιράντολα, Πολιτσιάνο, Πούλτσι, Ρόιχλιν, Χαλκοκονδύλης, Αργυρόπουλος, Λαντίνο, οι καλλιτέχνες Μιχαήλ Άγγελος, Τζουλιάνο ντα Σανγκάλο, Βερόκιο, Πολαϊόλο, Μποτιτσέλι, Γκιρλαντάιο, Μπενότσο Γκότσολι, οι νομικοί Μπάλντο Μπαρτολίνι, Πιερφιλίπο, Ντα Κόρνιο, ο γιατρός Πιέρο Λεόνι, όλοι αυτοί εργάστηκαν στην Αυλή του Λ. Η συγγραφική και τυπογραφική δραστηριότητα στάθηκε εξαιρετικά σημαντική για το κράτος, σε βαθμό ώστε να γίνει δυνατή η εξόφληση του χρέους της τράπεζας των Μεδίκων προς τον βασιλιά της Ουγγαρίας με βιβλία αντί για χρήματα. Ο Λ. δεν έμεινε απαθής θεατής και χορηγός στην όλη δραστηριότητα, αλλά τη βίωσε ο ίδιος, συζητώντας για φιλοσοφικά και θεολογικά ζητήματα. Θέλησε να συμβιβάσει τον πλατωνισμό με τον χριστιανισμό, όπως ο Μαρσίλιο Φιτσίνο, ενώ συνέθεσε αξιοσημείωτα φιλολογικά έργα, που αντικατοπτρίζουν το κλίμα της εποχής του. Διακρίθηκε σε όλα τα φιλολογικά είδη. Στη νεανική του περίοδο (1467-77) ανήκουν η Φιλονικία (φιλοσοφικο-θρησκευτικοί διάλογοι σε τερτσίνες, σχετικά με τη σκέψη του Μαρσίλιο Φιτσίνο), το πρώτο μέρος από τις Ρίμες, τα θρησκευτικά Κεφάλαια, καθώς και τρία ποιήματα με ρεαλιστικό και κωμικό χαρακτήρα: Πτηνοθηρία, Το συμπόσιο ή Οι οινοπότες και το πιο αξιόλογο, η Νέντσια, όπου ο χωρικός Βαλέρα τραγουδά με αδέξιους και γελοίους τρόπους τον έρωτά του προς τη συγχωριανή του Νέντσια. Στην επόμενη περίοδο (1477-84) ανήκουν το μεγαλύτερο μέρος από τις Ρίμες του και τα 41 σονέτα που, κατά τον τρόπο της δαντικής Νέας Ζωής, περιλαμβάνονται σε ένα Σχόλιο (1481-84) σε πεζό λόγο. Μετά το 1484 έγραψε την Άμπρα και την Κόρινθο, μικρά ποιήματα κλασικής έμπνευσης (το πρώτο σε οκτάβες και το δεύτερο σε τερτσίνες), τα Δάση του Έρωτα, μικρό ποίημα σε οκτάβες (μερικοί το θεωρούν το αριστούργημά του), του οποίου ο τίτλος είναι ενδεικτικός της ποικιλίας των θεμάτων και των τόνων του (από το ειδυλλιακό στοιχείο στο ελεγειακό, στο μυθολογικό και στο ρεαλιστικό) και, τέλος, την Αναπαράσταση του αγίου Ιωάννη και Παύλου (1489). Τα υπόλοιπα έργα του Λ. είναι δύσκολο να χρονολογηθούν (τα θρησκευτικά Εγκώμια, τα Χορευτικά τραγούδια και τα Τραγούδια του καρναβαλιού, που γράφτηκαν για τις γιορτές των μεταμφιεσμένων του καρναβαλιού της Φλωρεντίας) και δεν θεωρούνται όλα δικά του δημιουργήματα. Από τα Τραγούδια αυτά ξεχωρίζει ο περίφημος Θρίαμβος του Βάκχου και η Αριάννα, της οποίας η επωδός «τι όμορφη που είναι η ζωή και όμως φεύγει» εκφράζει ένα αίσθημα που κυριαρχούσε σε όλη τη φλωρεντινή πολιτιστική αντίληψη των αρχών της Αναγέννησης. Πίνακας του Βανίνι, στον οποίο εικονίζεται ο Ιταλός ηγεμόνας και κυβερνήτης της Φλωρεντίας Λαυρέντιος των Μεδίκων ανάμεσα σε μερικούς από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες, συγγραφείς και λογίους της εποχής του.